ARCHI Spacer pt. "Architektura silnych więzi społecznych - śladami architektów i inwestorów żydowskiego pochodzenia" | Weekend Architektury 2023

ARCHI Spacer pt. "Architektura silnych więzi społecznych - śladami architektów i inwestorów żydowskiego pochodzenia" 

• prowadzenie Witold Okun, feat. Weronika Szerle - start woonerf, ul. Abrahama 28

Spacer architektoniczny, w którym równie istotne znaczenie, jak sama architektura, będzie spełniała warstwa społeczna, w tym pozbierane z wielu źródeł archiwalnych oraz wspomnień, odpryski zapomnianego dziedzictwa architektów oraz inwestorów i budowniczych żydowskiego pochodzenia, którzy stanowili ważną grupę twórców zaangażowanych w działania modernizacyjne skupione wokół odbudowy i przebudowy Polski w okresie międzywojennym.

Gdynia jako bardzo młode miasto w okresie międzywojennym, posiadała stosunkowo homogeniczną strukturę narodowo-społeczną. Mniejszości żydowska, czy niemiecka, nie posiadały tak znaczącej, silnie odczuwalnej reprezentacji, tak jak w innych miastach II RP, w tym np. w Łodzi, Lwowie, Wilnie czy Warszawie. W drugiej połowie lat 30. Do Polski zaczęła napływać fala imigrantów żydowskiego pochodzenia z Niemiec (ówczesna III Rzesza), którzy na fali prześladowań nazistów szukali nowych możliwości prowadzenia biznesów oraz zakorzenienia głównie w środowisku miejskim. I choć w Polsce, także w Gdyni, nie udało się uniknąć szerzącej się wówczas po Europie fali antysemityzmu (piszę o tym np. Grzegorz Piątek znakomitej książce "Gdynia - Ziemia obiecana"), to polskie miasta wciąż mogły wydawać się stosunkowo atrakcyjnym i bezpieczną przystanią, w dużej mierze dzięki rozbudowanym sieciom społecznym, budowanym przez wielopokoleniowe rodziny żydowskiego pochodzenia kultywujących wspólną wiarę i tradycję. Gdynia miała także istotny atut portu morskiego oraz pasażerskich połączeń liniowych m.in. z Jerozolimą, Kanadą oraz Nowym Jorkiem.

W efekcie w krótkim okresie głównie lat 30., Gdynia stała się miejscem wielu inwestycji oraz ciekawych projektów, przygotowanych i realizowanych przez budowniczych i architektów mojżeszowego wyznania. W Gdyni krzyżowały się drogi architektów zarówno edukowanych w miastach niemieckich, rosyjskich, jak i polskich młodych szkołach architektury w Lwowie i Warszawie, pozostających głównie pod wpływem najnowszych trendów europejskich.

Swoisty tygiel różnych myśli i doktryn odcisnął w efekcie historyczny ślad na budynkach oraz projektach niezrealizowanych okresu międzywojennego Gdyni.

Na naszej trasie zobaczymy także obiekty powstałe w kooperacji z lokalnymi, polskimi architektami lub projektantami posiadającymi żydowskie korzenie. Dzięki pogłębionym badaniom archiwów twórców wystawy "Miejskie sieci modernizmu i rola architektów i architektek pochodzenia żydowskiego. Przykład Gdyni" (Berlin Pilecki Institut), będziemy mogli poznać szersze tło życia oraz pracy zawodowej żydowskich inwestorów, a także losy ich i ich rodzin - niestety często tragiczne.

Spacer z pewnością będzie stanowił ważne tło - w tym uzupełnienie narracji wystawy w Gdynia InfoBox, otwartej w czasie Festiwalu i możliwej do oglądania do 24 września 2023.