Jak wyjść z długów - bezpłatne konsultacje

Pierwszy etap

Pierwszym etapem w tym procesie jest to, co fachowo określamy jako "postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości". Inicjowany jest on chwili złożenia wniosku, a kończy w momencie, w którym sąd ogłosi upadłość lub oddali wniosek. Celem tej części postępowania jest ustalenie przez sąd okoliczności, w których doszło do zadłużenia, a także przeanalizowanie sytuacji majątkowej dłużnika. Sprawdzane jest także, czy do niewypłacalności nie doszło na skutek rażącego niedbalstwa lub umyślnego działania. Pod uwagę wzięte będzie także, czy dłużnik nie zwiększał świadomie swojej niewypłacalności, na przykład zaciągając dalsze zobowiązania w chwili, kiedy wiedział, że jest niewypłacalny czy niewypłacalnością zagrożony, a także poprzez wyprzedawanie swojego majątku, zrzeczenie się korzyści majątkowych oraz innych roszczeń (darowizna, spadek) lub poprzez pozbawione podstaw rozwiązanie umowy o pracę. Kolejną kwestią jest to, czy dłużnik informował swoich wierzycieli o swojej sytuacji, dochodach i niemożności realizowania zobowiązań, słowem - czy zachował transparentność.

Podsumowując, do ogłoszenia upadłości konsumenckiej dochodzi, gdy stwierdzone zostanie:

• zaistnienie stanu niewypłacalności, czyli braku środków na regularne spłacanie zadłużenia, co wynika z posiadania majątku zbyt małego, by mógł on zaspokoić żądania wierzycieli;
• wystąpienie trudnej sytuacji majątkowej konsumenta, do której doszło nie w wyniku jego bezpośrednich, umyślnych działań, ale okoliczności niezależnych od niego, jak utrata pracy, kataklizm, choroba, śmierć bliskich osób czy działania osób trzecich;
• wystąpienie sytuacji, w której zobowiązania "przerosły" dłużnika (jeśli na przykład w chwili zaciągania kredytu zarabiał znacznie więcej niż po późniejszej utracie pracy i rozpoczęciu nowej);
• pozostawianie osobą fizyczną w chwili składania wniosku, czyli nieprowadzenie działalności gospodarczej.

Można powiedzieć, że w tym momencie sąd weryfikuje, czy zachodzą pozytywne przesłanki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej - jest to podstawą do rozpoczęcia kolejnego etapu.

Drugi etap

Drugim etap postępowania stanowi "właściwe postępowanie upadłościowe". Jego początkiem jest ogłoszenie przez sąd upadłości konsumenckiej, w wyniku czego zadłużony zyskuje status upadłego. Bezpośrednim skutkiem tego postanowienia jest zmiana prawnej sytuacji dłużnika, co oznacza, że traci on:

• możliwość zarządzania swoim majątkiem, który zostaje wydany syndykowi,
• możliwość podejmowania finansowych rozporządzeń, które wykraczałyby poza zakres zwykłego zarządu.

Zyskuje natomiast specjalną ochronę - ulegają zawieszeniu wszelkie postępowania administracyjne, sądowe, sądowo-administracyjne, a także egzekucyjne, które dotyczyły masy upadłości (stał się nią cały majątek zadłużonego w chwili ogłoszenia upadłości).

W tym momencie syndyk sporządza listę wierzytelności i doprowadza do zlikwidowania składników majątku upadłego. Ze środków, które uzyska w ten sposób, pokrywane są koszty postępowania oraz zaspokajane są w proporcjonalny sposób oczekiwania wierzycieli.

Syndyk najprawdopodobniej spienięży: ruchomości, nieruchomości, akcje, udziały w spółkach, a także masę spadkowa, czyli majątek wspólny, jeśli upadły pozostaje w związku małżeńskim. W jego władaniu znajdzie się też część wynagrodzenia za pracę.

Zatrzymajmy się na chwilę przy sytuacji ogłaszania upadłości w odniesieniu do osoby pozostającej w związku małżeńskim. Naturalnie, jeśli jeden z małżonków ogłasza upadłość, wpływa to na współmałżonka. W momencie ogłoszenia upadłości konsumenckiej automatycznie powstaje rozdzielność majątkowa. Wspólny majątek zostaje oczywiście spieniężony przez syndyka, ale małżonek upadłego w postępowaniu upadłościowym może dochodzić należności z tytułu udziału we wspólnym majątku.

Ustawodawca zadbał także, by nie dochodziło do sprzeniewierzeń w ramach małżeńskich stosunków majątkowych. W praktyce oznacza to, że jeśli małżonkowie uzyskali rozdzielność majątkową w ciągu roku poprzedzającego wystąpienie z wnioskiem o orzeknie upadłości konsumenckiej, będzie ona uznana za nieważną. Zachowa skuteczność natomiast wtedy, kiedy rozdzielność majątkową sądownie orzeczono minimum dwa lata wcześniej.

Konsekwencją tego postępowania jest naturalnie, że upadły traci majątek, co nie oznacza jednak, że pozostaje on bez środków do życia. Ustawodawca zapewnił mu i w tym zakresie pewną ochronę. Dotyczy to na przykład sytuacji, w której spieniężana jest zamieszkiwana dotychczas przez upadłego nieruchomość - wtedy z pozyskanych środków wydzielone zostają te, które pozwolą upadłemu na wynajem lokalu mieszkalnego przez okres obejmujący od roku do dwóch lat, co zapobiega popadnięciu w bezdomność. Ponadto przewidziano także możliwość wyłączenia niektórych ruchomości pod warunkiem, że ich wartość pieniężna nie jest duża, ale znaczna jest wartość użytkowa - dotyczy to na przykład samochodu.

Trzeci etap

Trzeci etap postępowania upadłościowego nazywamy "wykonaniem planu spłaty wierzycieli". Rozumiemy przez to określenie przez sąd harmonogramu spłacania wierzycieli. Podstawą tych ustaleń nie są faktycznie zarobki upadłego, ale jego aktualne zdolności zarobkowe. Etap ten inicjowany jest z momentem uprawomocnienia postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli.

W swoim postanowieniu sąd określa wysokość miesięcznych rat, które upadły będzie spłacał, a także to, jaka część zobowiązań, do powstania których doszło przed ogłoszeniem upadłości, zostanie umorzona po wykonaniu planu. Przyjmuje się, że plan spłaty ustalany jest maksymalnie na okres 36 miesięcy, z tym że w szczególnych okolicznościach może zostać wydłużony o 18 miesięcy. Cały plan realizowany jest już bez udziału syndyka.

W tym momencie upadły odzyskuje możliwość zarządzania swoim majątkiem, ale w okresie wykonywania planu spłaty nie może dokonywać czynności prawnych, które mogłyby skutkować pogorszeniem jego zdolności do realizacji tego planu. Może natomiast, zwiększając dochód uzyskiwany w wyniku wykonywania własnej pracy, wpływać na poprawienie swojej sytuacji finansowej.

Reasumując: występując o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, dłużnik ryzykuje utratą majątku, który posiada. Jest to jednak dla niego sytuacja korzystniejsza, niż bierne poddawanie się postępowaniu egzekucyjnemu wszczętemu przez wierzycieli. Postępowanie upadłościowe prowadzi bowiem do oddłużenia, jest więc ukierunkowane na zadłużonego, podczas gdy postępowanie egzekucyjne ma charakter windykacyjny, a więc działa na korzyść wierzycieli. Jeśli więc dłużnik majątku nie posiada, w wyniku ogłoszenia upadłości jego zobowiązania zostaną umorzone, natomiast gdyby prowadzone było postępowanie komornicze, trwałoby ono do momentu odzyskania wierzytelności przez wierzycieli.